Het 4de trimester van de zwangerschap: een onvermijdelijke periode voor het lichaam van de moeder

Je zal vaak horen dat een zwangerschap 9 maanden, ofwel 3 trimesters, duurt. Dat klopt als een bus. Maar we vergeten vaak dat het wonder van de zwangerschap niet ophoudt op de dag dat je kind wordt geboren. De (lange) nasleep van de zwangerschap mag niet worden vergeten. En de eerste paar weken na de bevalling zijn, op vele vlakken, een tijd van grote veranderingen. Het is dus belangrijk dat we rekening houden met dit fameuze “4de trimester van de zwangerschap" en dat we het niet verwaarlozen: tijdens deze periode moet je leren leven met een nieuw lid van het gezin (dat veel aandacht vraagt), maar ook met het feit dat je lichaam bepaalde veranderingen heeft ondergaan. 

Wat gebeurt er na de geboorte? 

Natuurlijk weet je op voorhand dat zodra je de kaap van 9 maanden (soms iets minder) hebt bereikt, je kind geboren zal worden. Je hebt ongetwijfeld meer dan eens van je wondertje gedroomd en enkele maanden lang vol verwachting aar hem/haar uitgekeken. 

Tijdens deze periode sta jij (nu ja, jij en jouw buik - we zullen er niet om liegen) in het middelpunt van de belangstelling:: ieder wilt hoe jij je voelt en hoe je zwangerschap verloopt, iedereen wilt je helpen met de voorbereiding van de komst van je baby of je bijstaan en/of ondersteunen als je omwille van je fysieke toestand niet in staat bent om alles zelf te regelen. 

Soms vergeten we echter om de aanstaande moeder voor te bereiden op het feit dat de baby, zodra hij of zij er is, in het middelpunt van de belangstelling zal staan. Voor een vrouw is dat niet altijd gemakkelijk: van de ene dag op de andere moet je een nieuwe rol opnemen, je bent moe na je bevalling en daarbij komt de vermoeidheid van het dag en nacht zorgen voor en voeden van je kind, je moet leren omgaan met het feit dat je slechts enkele dagen na deze ontmoeting met je baby, die je leven heeft veranderd/zal veranderen, zelf opnieuw instaat voor alle huishoudelijke taken en vooral je moet het hoofd zien te bieden aan de snelle afname van hormonen. Sommige vrouwen zullen het nooit zelf ervaren, maar als dat wel zo is, moet je weten dat het heel normaal is dat je je op dat moment slecht en/of hulpeloos voelt. Wil je er meer over weten? Lees ons artikel dat je meer zal vertellen over je postpartum periode. 

Het is dus belangrijk dat je je volledig kan voorbereiden op deze periode "na de zwangerschap" en de verschillende veranderingen die van vrouw tot vrouw meer of minder zwaar kunnen doorwegen. Deze periode noemen wij graag het 4de trimester van de zwangerschap. 

Waarom spreken we van een 4de trimester van de zwangerschap? 

In de periode na de bevalling is de moeder natuurlijk niet langer zwanger. Haar lichaam zal echter nog een aantal veranderingen ondergaan, zowel op fysiek als psychologisch vlak. Deze veranderingen moeten dus zo goed mogelijk worden beheerd, zodat de moeder volledig beschikbaar is voor haar kind dat, in zijn/haar eerste maanden, volledig afhankelijk is van zijn/haar ouders. 

De verschillende fasen 

Over het algemeen kunnen we stellen dat, na het 4de trimester van de zwangerschap, het lichaam van de moeder volledig is hersteld van de bevalling. We hebben het bewust niet over "de terugkeer naar het lichaam van voor de geboorte", omdat niet alle vrouwen hetzelfde lichaam terugkrijgen. Leg jezelf niet te veel druk op, want slechts een beperkt aantal vrouwen krijgt het lichaam van voor de zwangerschap terug. Ieder lichaam is anders en iedere persoon herstelt anders; dat geldt voor alles! 

1ste maand postpartum 

• De daling van de hormonen: enkele dagen na de bevalling zal je oestrogeen- en progesterongehalte (de twee hormonen die massaal aanwezig zijn tijdens de zwangerschap) sterk dalen. Sommige moeders zullen er niet veel last van hebben, maar voor anderen is dit een zeer moeilijke periode. Enkele voorbeelden: prikkelbaarheid, sterke gevoelens en hevige emoties en een verhoogde gevoeligheid. 
• Weeën (of samentrekkingen van de baarmoeder): vaak wordt gedacht dat je als moeder geen pijn meer zult hebben na de bevalling. Het is echter belangrijk dat je rekening houdt met het feit dat je baarmoeder tijdens je zwangerschap flink is uitgezet. Het zal dus 4 tot 8 weken duren voor ze weer de normale grootte heeft. Als de grootte van de baarmoeder afneemt, kan je pijn ervaren die lijkt op menstruatiepijn. Deze weeën dienen om de baarmoeder te verkleinen en te voorkomen dat je te veel bloed verliest.
• Bloedverlies: Na de bevalling kan je nog enkele dagen tot zelfs 6 weken na de bevalling bloedverlies hebben. Na verloop van tijd zal dit bloedverlies veranderen in witte afscheiding. Denk er dus aan om een menstruatiebroekje of andere bescherming te dragen (wees voorzichtig en vermijd inwendige bescherming zoals tampons of cups direct na de bevalling om elke vorm van infectie te vermijden of om de verzwakte vaginawanden te beschermen). 
• Anticonceptie: ook al is het nog niet aangeraden om meteen na de bevalling geslachtsgemeenschap te hebben (we zullen het daar later verder over hebben) en zelfs zonder dat je opnieuw je regels hebt gekregen (zie volgende punt), is het belangrijk omm met je arts/gynaecoloog te spreken over je nieuw anticonceptiemiddel om een eventuele zwangerschap te voorkomen (als je dat wilt natuurlijk!). 

2de maanden postpartum 

• De eerste keer menstruatie na de bevalling komt meestal tussen 6 en 8 weken na de geboorte van je baby. Als je borstvoeding geeft, kan dit zelfs nog langer duren. Het is echter steeds belangrijk dat je hierover spreekt met, bijvoorbeeld, de verloskundige die verantwoordelijk is voor je postnatale zorg. 
• Seksualiteit: vanaf 3 weken na de bevalling kan je weer seksueel betrekkingen met penetratie hebben. Als je hechtingen kreeg na een episiotomie of een scheur, is het echter raadzaam 6 weken te wachten tot het perineum volledig is genezen. Hetzelfde geldt in het geval van een keizersnede. Voor meer informatie over dit onderwerp kan je terecht bij je arts/gynaecoloog. 
• Herstel van het perineum: 6 weken na je bevalling wordt een postnataal bezoek met je gynaecoloog of verloskundige gepland. Bij deze controle krijg je groen licht (of niet) om met bekkenbodemoefeningen te starten. Dat is een belangrijke stap om je perineum opnieuw te verstevigen, bijvoorbeeld om een zwakke of lekkende blaas te vermijden. Wees voorzichtig, afhankelijk van je lichaam en het verloop van je bevalling, zal dit herstel langer of korter duren. Ook als je een keizersnede hebt gehad, zijn bekkenbodemoefeningen zeer belangrijk. Je zal echter alle belangrijke informatie krijgen van je gynaecoloog. 

3de maanden postpartum 

• Hervatten van je sportactiviteiten: wees voorzichtig, er zijn talrijke factoren waarmee je rekening moet houden voordat je groen licht krijgt om opnieuw te sporten. Deze beslissing is afhankelijk van de vraag of je vóór de zwangerschap al dan niet een sport beoefende en hoe je van je bevalling bent hersteld. Bovendien zal in sommige gevallen worden gevraagd of je perineum volledig is hersteld en soms zullen eventuele andere voorwaarden rechtstreeks met je arts moeten worden besproken. In ieder geval mag je niet te snel opnieuw beginnen te sporten, zodat je geen last krijgt van orgaanverzakking of incontinentie. 
• Gewicht: Voor veel vrouwen rijst de vraag wanneer ze weer op hun gewicht van voor de zwangerschap zullen zitten. We herhalen het graag nog een keer: gewichtsverlies na de zwangerschap verloopt anders voor iedere vrouw. Op de dag van de bevalling verliest een vrouw gemiddeld 5 tot 8 kilo, wat overeenkomt met het gewicht van de baby, de placenta, het vruchtwater en wat vocht. Daarna zullen sommige vrouwen de resterende kilo's snel kwijtraken, terwijl andere vrouwen er enkele maanden over doen. Als je over het algemeen moeite hebt met afvallen, kan je opnieuw beginnen sporten om de resterende kilo's kwijt te raken. Hoe dan ook, het belangrijkste is niet om op een drastisch dieet te gaan, maar om een evenwichtige voedingspatroon te creëren, zodat je alle voedingsstoffen binnenkrijgt die je lichaam nodig heeft.

Administratieve tips 

Het spreekt voor zich dat de geboorte van een kind enkele administratieve stappen vereist. Om je te helpen, zodat jij je volop op je baby kan concentreren, volgt hier een lijst met de belangrijkste taken voor de kersverse ouders: 

• Aangifte van de geboorte: als deze belangrijke stap niet rechtstreeks door het ziekenhuis wordt gedaan, moet je naar de "burgerlijke stand” van de gemeente waar je kindje werd geboren, gaan om de geboorteakte van je kind neer te leggen. Als de moeder die de baby op de wereld heeft gezet niet zelf naar de burgerlijke stand kan gaan, moet je eraan denken om haar identiteitskaart mee te nemen, zodat alles kan worden geregeld. Neem ook de huwelijksakte of het erkenningsdocument van de andere ouder mee. Na dit bezoek aan de gemeente ontvang je verschillende documenten die je naar diverse diensten moet verzenden (op elk document staat de naam van de dienst waarnaar het document moet worden gestuurd): 

1. Een verklaring voor het kinderbijslagfonds: stuur dit document naar je kinderbijslagfonds/uitbetalingsinstelling, zodat je dossier kan worden bijgewerkt,
2. Een document voor het ziekenfonds, dat je aan je mutualiteit moet bezorgen, samen met een sticker. 

• Neem zo snel mogelijk contact op met je werkgever om hem op de hoogte te brengen van de geboorte van je kind. Voor de andere ouder is het ook belangrijk dat de werkgever weet wanneer en hoe de vader of de co-ouder zijn geboorteverlof wilt opnemen. 
• Breng de toekomstige crèche/kinderopvang op de hoogte van de geboorte van je kind, zodat je samen kan bespreken wanneer je kind daar welkom is. 
• Bel je verzekeringsmakelaar om er zeker van te zijn dat je familiale verzekering in orde is. 
• Woon je in Vlaanderen? Neem contact op met Kind & Gezin als deze organisatie je nog niet heeft bezocht in het moederhuis. 
  

En wat daarna? 

Nu u alles weet, zijn er nog maar twee dingen die ik je toewens: ik hoop dat je deze periode zo sereen mogelijk kan beleven en dat je baby gezond is!